فراگیر‌ترين واكنش به حوادث يا شرايط استرس‌زا، اجتناب است. اجتناب و دوری كردن، مكانيسمي دفاعي است كه ريشه در پاسخ تکاملي گريز و فرار دارد. بسياري از مردم بر این باورند كه اگر از موقعيت‌هاي ترسناک يا ناراحت كننده دوری كنيم، زندگي‌مان جالب و به دور از استرس مي‌شود، ولی آنچه راه حلي فوري به نظر مي‌رسد، راه حلي همیشگی پيش پاي نمي گذارد؛ بلكه در آينده، مشکلات بيشتري را موجب می‌شود. «اجتناب» يك «روش مقابله‌اي منفي» است؛ به ویژه اگر محرك‌هاي تنش‌زا با روابط انساني مرتبط باشند. بنابراین پاسخ این سؤال را که آيا مي‌توان با آموزش، محرك‌هاي تنش‌زا را به حداقل رساند، بايد در «مهندسي اجتماعي» جست‌وجو کرد.
مهندسي اجتماعي، يك «روش مقابله‌اي مثبت» براي کم کردن استرس است به جاي آنكه از عامل استرس‌زا دوری كنيم، از راهي مي‌رويم كه به مقاومت كمتري روبرو شويم. مهندسي اجتماعي، دربرگيرندة تحليل يك مسئله، در نظر گرفتن راه حل‌هاي گوناگون و آنگاه، گزینش بهترين راه چاره براي پایان بخشيدن به استرس است.
آنچه در ادامه مي‌خوانيد، فرايندي گام به گام درباره بهره‌گیری از مهندسي اجتماعي است.
1. تعیین محرك‌هاي تنش‌زا
به عنوان مثال، هم اتاقي خود خواه، ازدواج بد، مسئلة تعمير اتومبيل می‌توانند از محرک‌های تنش‌زا باشند. پس برای مقابله در مرحلة اول باید مشخص باشد، که چه چیزی تنش‌زا است.
2. شناسایی پاسخ آغازین
آيا احساس خشم مي‌كنيد؟ دلگیرید؟ مي‌ترسيد؟ صبر و قرارتان را از دست داده‌ايد؟ رنجشي به دل داريد؟ آيا اين محرك تنش‌زا، سببي است تا دلگیر شويد و احساس گناه كنيد؟ چه احساسي در ذهن شما جاري است؟ آيا احساس اضطراب مي‌كنيد كه از شخص خاصي فاصله بگيريد؟ آيا واژه‌های تلافي جويانه يا احساس دوري و اجتناب به ذهنتان مي‌رسد؟ اينها را يادداشت كنيد. آنگاه، نخستين واكنش خود را به اين محرك‌هاي تنش‌زا شرح دهيد.
3. گزینش راه‌حل مناسب
اين مرحلة خلاق كار است كه راه‌حل‌هاي ممکن را درج مي‌كنيد. فرض كنيم خياباني را كه از آن براي رسيدن به محل كارتان می‌گذرید، تحت تعمير و آسفالت است و حالا براي رسيدن به محل كارتان بايد 25 دقيقه بيشتر در راه بمانيد. از شلوغي ترافيك دلگیر هستید. بر این باورید كه وقت زيادي را هدر مي‌دهيد. چه راه حل‌هايي داريد؟ شايد بتوانيد از اتوبوس يا مترو بهره بگیرید، و يا بيست دقيقه زودتر از منزلتان بيرون بياييد، شايد هم بخواهيد مسير جديدي پيدا كنيد. شايد هم بخواهيد مسیر را پياده طي كنيد. وقتي به چند راه‌حل مفید و موثر دست یافتید، يكي از آنها را كه به نظرتان جالب‌تر است برگزینيد.
4. ارزيابي
در اين مرحله، پیامد گزینشتان را تحليل كنيد تا اثر‌بخشي آن را اندازه بگيريد. اگر گزینش خوبي كرده باشيد، به آن ادامه دهيد، وگرنه، در گزینش خود تجديد نظر كنيد.[1]
پی نوشت :
1. برايان لوك سي وارد. مديريت استرس، نشر پيكان. صص389-393.
چیستا